Bevezetés
A számítógépek rohamos elterjedése, minél hatékonyabb programok gyors elkészítése egyre inkább szükségessé teszi a csoportmunkát. Ezért ennek fejlesztése érdekében megfelelő oktatási módszereket kell kidolgozni. Egy ilyen módszer a projektre alapozott oktatás. Jelentős eredményeket értek el ezen a téren az aalborgi (Dánia) egyetemen. A továbbiakban a projektre alapozott tanítási módszert mutatjuk be, kiemelve ennek megvalósítási módját az egyetemi számítástechnika-oktatásban, valamint lehetséges előnyeit és hátrányait.
A projektre alapozott oktatás
természetszerűen multidiszciplináris. Két nagyobb csoportot különböztetünk meg. Az első a tervezésorientált módszer, amely egy gyakorlati feladatnak több témakör szintézise által való megoldását jelenti. Ebben az esetben a hangsúlyt arra fektetjük, hogy hogyan kell megoldani a feladatot. A második nagy csoport a problémaorientált oktatási módszer, amely egy elméleti feladatnak a megoldását helyezi előtérbe. Természetesen ebben az esetben is a megoldáshoz több tudományág ismeretanyagát használhatjuk fel. A hangsúly azon van, hogy tudni kell: miért kell a feladatra éppen azt a megoldási módszert használni.
A projektre alapozott oktatási módszert a középiskolában és az egyetemi oktatás területén is használhatjuk. A tervezésorientált oktatási módszert inkább a középiskolában, a problémaorientált módszert pedig az egyetemen lehet alkalmazni.
A problémaorientált tanítás
alapelve, hogy a tanítási folyamat minden eleme a feladatmegoldásért van. Tehát a feladatból indulunk ki, és ezért az előadásoknak, az irodalom tanulmányozásának, a csoportos tanulásnak, a oktatóprogramoknak, az egyes témakörök tanulmányozásának, a kísérleteknek stb. a célja a problémamegoldás. Ezt szemlélteti az 1. ábra.
1. ábra. A problémaorientált tanítás
A projektre alapozott oktatási módszer előnyei és hátrányai
Előnyök:
gyakorlati feladattal való dolgozás, az elmélet és a gyakorlat közti kapcsolat megteremtésének lehetősége;
más személyekkel való együttműködés;
a kutatási folyamat megismétlése, az adott feladatból kiindulva: a modellálás és az elmélet kidolgozása, majd az alkalmazások tanulmányozása;
magas befejezési százalék;
alacsonyabb átlagos tanulási idő;
biztos társadalmi környezet;
nem kerül többe mint más oktatási forma.
Hátrányok:
utólag a klasszikus tanítás terhét nehéz elviselni;
nehezebb és komplexebb a tanár munkája;
a tanárok sajátos képzést, illetve továbbképzést igényelnek;
az anyagi alap csökkentése miatt a tanítási cél kerülhet hátrányos helyzetbe.
A problémaorientált tanítás megvalósítása az egyetemi oktatás keretében
A tananyag témákra való felbontása
Az elsajátítandó ismeretanyagot megfelelő módon témákra kell felosztani, úgy hogy azok eleget tegyenek a tanítási célnak. Ezért a témákat úgy kell megválasztani, hogy kielégítsék a következő feltételeket:
a témák a tananyag professzionális szempontból lényeges pontjait tartalmazzák;
a témákat úgy kell sorrendbe rendezni, hogy az ismeretek egymásra épüljenek, és folyamatos haladást lehessen elérni a tanulási folyamatban;
a témák általánosak kell hogy legyenek, annak érdekében, hogy elegendő számú projektmunka kitűzésére biztosítsanak lehetőséget;
a témák hozzáférhetőek kell hogy legyenek, hogy el lehessen sajátítani a szükséges ismeretanyagot a projekt megvalósítása érdekében.
Projektjavaslatok egy adott témán belül
A projektjavaslatokat az irányító tanár gyűjti össze a tanároktól, kutatócsoportoktól, a különböző iparágaktól, a diákoktól. Minden javaslatot 1015 perces előadás keretében mutatja be az, aki javasolja.
A diákok 26 főből álló csoportokat alkotnak egyegy feladat megodása érdekében. A csoportok kialakítása teljesen a diákokra van hárul. Ennek előnye az, hogy kialakul a diákokban a felelősségtudat a megoldandó részfeladat iránt. Ha valaki rendszeresen nem teljesíti időre a feladatát, a csoport többi tagja kizárhatja a csoportból. A csoportok szabadon történő megválasztásának a hátránya, hogy a jobb diákok egy csoportba kerülnek, ezért a különböző csoportok tudásszintje közt elég nagy lehet a különbség.
Nagyon fontos szerepe van az irányító tanárnak az oktatási folyamatban. A különböző csoportokkal minden héten találkozót kell szervezni és megbeszélni az elért eredményeket. A diákoknak be kell mutatni az eddigi munkájuk kivonatát. Az irányító tanár nagyon jól felkészült kell legyen, mivel a gyakorlati feladatmegoldásban sok előre nem látható nehézség adódhat. Ha valamelyik diák megakad, az irányító tanárnak semmiképpen sem szabad megoldania helyette a feladatot, csak útmutatást kell adnia.
A munkafeltételek biztosítása
Minden egyes csoportnak teljesen felszerelt külön teremre van szüksége, ahol a projektfeladatot el tudja végezni. A teremben elegendő számítógép kell legyen, amelyek az egyetem számítógéphálózatába vannak bekapcsolva. Ezenkívül szükség van a legújabb szoftverekre és a témában megjelenő könyvekre, illetve folyóiratokra.
Félévi terv
Egy félévet négy időszakra oszthatunk, úgy, hogy mindegyik öt hétből álljon. Az utolsó a vizsgaidőszak, a másik háromra pedig az jellemző, hogy a félév elején az előadások, a végén pedig a projektmunka dominál. Ezt szemlélteti a 2. ábra.
1. időszak |
2. időszak |
3. időszak |
4. időszak |
Projekt |
Projekt |
Projekt |
Egyéni tanulmányok és vizsgaidőszak |
Előadás |
Előadás |
Előadás |
2. ábra: Félévi terv
Vizsgáztatás
A vizsgátatás csoportosan történik. A csoport minden tagja jelen van az egész idő alatt. Minden egyes diák tart egy bemutató előadást az elért eredményeiről. Ezt kérdések és megbeszélés követi, majd minden diák külön jegyet kap.
Eredmények
Mivel a tananyag nagy része a projektfeladatba be van foglalva, a jó képességekkel rendelkező diákok nagyszerű munkát végezhetnek, ők maguk határozhatják meg azt a felső határt, ameddig az ismeretek elsajátításával el kívánnak menni.
A gyengébb diákokra ösztönzőleg hat a csoportmunka, amely a tanulási folyamatnak része. A gyakorlati feladat fejleszti a diákok képességeit az elméleti anyag alkalmazására vonatkozóan. Az alkalmazás során az elméletet is jobban megérti a diák.
Ugyancsak eredményként könyvelhető el, hogy a diákok felkészülnek a későbbi csoportmunkára, tapasztalatot szereznek az elméleti anyag alkalmazási módjára vonatkozóan és kialakul a problématervezési, definiálási, megoldási és dokumentálási képesség. A gyakorlati feladatok egy részét különböző iparágak javasolhatják, ezért a velük való együttműködés is eredménynek tekinthető.
A csoportos munkának pedagógiai szempontból is jelentősége van. Minden diák képes kell legyen arra, hogy elmagyarázza a tanulmányai eredményeit a társainak és az irányító tanárnak is. Az ismeretek valódi elsajátítása feltételezi, hogy el is tudjuk magyarázni azokat másoknak.
A hagyományos oktatásban a diákok általában az előadó által bemutatott ismeretanyagot mondják vissza. Ezzel szemben a projektre alapozott modell esetén az ismeretek a diákok közti beszélgetések kapcsán alapozódnak meg, sokszor az irányító tanár jelenléte nélkül.
IRODALOM
1. Aalborg University Homepage: http://www.auc.dk
2. Homepage of the Department of Computer Science of Aalborg University Denmark: http://www.cs.auc.dk
3. Flemming K. Fink: Projectorganized ProblemBased Learning at Aalborg University Denmark. Manuscript, 1998.