Csaknem ötvenéves elzártságunk a nagy nyitott európai kultúrától azt eredményezte, hogy a modern képzőművészet kritikai szemlélete háttérbe került. Alig van műkritikusunk, aki egy mai, újszerűen értelmezett képzőművészeti alkotást elemezni tudna. Ezért rendkívül örvendetes az a tény, az a mozgás, ami Gyergyószárhegyen elkezdődött, hogy a hagyományos művészeti táborok mellett megindultak az avantgárdot kereső, az új minden rezdülésére érzékeny művészeti táborok is, melyek különösen a fiatal, új életérzést, új kifejezési vágyat sugározzák felénk.
A különböző szemléletű és profilú táborok nem ellentétei egymásnak, nem tagadják egymást, hanem ellenkezőleg, más-más színezetükkel gazdagítják az amúgy is gazdag erdélyi művészeti palettát, mely által mindegyik művészeti szemlélet erőteljesebben körvonalazódik, egyben ötvöződik, mint az erdélyi és közép-európai életérzést kifejező szemléletek gazdagsága.
Ujvárossy László nagyváradi képzőművész ezt az izgalmas, mai szárhegyi kalandot írja le az újat látott és megérzett művész szemével, új utat és nyitást adva a művészeti szemlélet és útkeresés sokoldalú gazdagságának, az önkifejeződés, a művészi szemlélet és a generációk alkotótevékenységének gazdag bemutatására.
Jakobovits Miklós
a Barabás Miklós Céh elnöke
Annak ellenére, hogy tudjuk, a túlsó part csak nézőpont kérdése, most szimbolikus értékű. Az idei szárhegyi nemzetközi alkotótábor és kiállítás elnevezése, az eddig nálunk megszokott művészetértékelésben valami mást sugall. Mást kap a csíki nézőközönség, ugyanis Csutak István, az alkotóközpont igazgatója a jövőben a sokszínűség és nyitottság nevében szeretné, ha a különböző szemléletek váltanák egymást. Közös érdek, hogy minél szélesebb horizonton gyönyörködjünk a művészet jelenlegi törekvéseiben. Tudjuk, hogy az értékteremtést hiába tűzzük zászlainkra, úgyis az idő rostája ítél. De minél több lehetőséget kapnak az alkotók, az esélyek is megsokszorozódnak. Idén esélyt kaptunk arra, hogy különböző kultúrákba betekintést nyerjünk, hogy magunkról, az itthonról benyomásokat küldjünk Tajvanba, Belgiumba, Marseille-be, a csehekhez és Budapestre.
Ha szemlélődni akarunk a túlsó parton, csodálattal követhetjük a filozofikus elmélyültségű gondolatokat tükröző műveket. Az idő múlékonyságát, az érzetek illékonyságát kifejező hangulati ábrákat Erdélyi Gábor festészetében. Festői alkata a "tiszta képletet" próbálja megkeresni, nem a táj formai monumentuma, hanem a táj szelleme most is variációs lehetőséget nyújtott számára. Ahogy vallja: "Ha az alapgondolat alapján olyasmi adja a variációs lehetőséget, ami nem racionális, hanem a szeretet megnyilvánulása képi megfogalmazásban, akkor lehetőségeink kimeríthetetlenek". A magyar résztvevők közül többen grafikusként ismertek. De egyikük sem használja a grafika eszközeit hagyományos módon. Nagy Gábor György hidegtűvel, csiszolópapírral szokta lemezeit megdolgozni, minimális formai elem ismétlésével. Most a vonalháló helyett monokrom színezetű festményekkel kísérletezett. "Applikációs dolog, amit csinálok mondja , az aláfestés tiszta festészet, bár nem ecsettel történik. Többrétegű képeket alkotok, e rétegekre pedig képeslapból kivágott tulipánok kerülnek. A tulipánsor a digitális képeknél is jelen van." Talán ezért az árnyékkal duplán pontozott konstellációs rend, ami a számítógép-használat hatására is íródhatott. Kótai Tamás többnyire rajzban és szitanyomatban fejezi ki magát. Szemlélete szintén nem szokványos. Munkáit nevezték "lélek-designnak", "lélektérképnek" vagy "azonosíthatatlan formák rajzainak". Ezek mind elárulnak valamit a gazdag "mintából", amit utazásai során előhív. Ő valóban egy kultúrnomád, vándor, aki nem telepszik meg egy kultúra szimbólumrendszerében, hanem képzeletben mozgóképeket készít olyan terekről, melyek mint a filmkockák egymást fedő állóképei transzparenciát, feszültséget sugároznak. Ez a mozgás az alkotó szabadsága. És amit megmutat, az időutazás egyik állomása. A folytatást egy másik térben műben csodálhatjuk, az ősminta keresésében. A kollektív tudat és én-jelképek terülő díszeinek kollázsaiban. Borgó Kolozsvárott végzett, az itthoni közönség számára (mint a Mamű és a Vajda stúdió tagja) nem ismeretlen. '89 óta többször is jelentkezett. Sajátos mikrovilágot teremtett, fantasztikus mesélőkedvvel. Módszere alapvetően kalligrafikus, szimmetrikus képtérben és sorozatokban alkot. Munkái heraldikáról, néprajzos ismeretekről és filozófiáról vallanak. Most a beszélő székekről mesél egy újabb sorozatban.
Gallusz Gyöngyi az említett alkotókhoz képest racionálisabb alkat. Koncepciójában a sokszorosítási grafikai eljárásból merít tartalmat. Monumentális grafikáival egy alaptextúrából indít, melynek színe világos, mint a fény és érzékeny, mint a múlandó. Rajza a textúrába "szőtt" gesztus, vékony irónnal készül, és az egész felületet beborítja. Majd jön a rend ritmusa, a felület parcellázása, egyre sötétebb és vastagabb eszközzel, mint az idő súlya. Az egymást fedő és sötétedő nyomatok feketednek és elszemélytelenítik a felületeket. De a művész ablakokat hagy az alapstruktúra organikus emlékezetére. Így több olvasata is lehet a rideg geometria meglágyításának. Ez a tevékenység ugyanakkor "a rengeteg apró jel, rovátka, pötty és vonalka egymás mellé halmozásával, egymásra rétegzésével a kis jelek úgy sorolódnak egymás mellé, mint a mantrákat recitáló buddhista szerzetesek szent hangjai vagy bármely más vallás hívőinek imaszavai" írja róla Sturcz János, katalógusának előszavában. Munkái ily módon egyben "a jelenlét és távollét, a jelenben való levés és a léttől, élettől való távolság együttes érzésének" transzcendens dokumentumai.
A többi résztvevő valamilyen formában kötődik a gondolati konceptművészethez. A prágai Robert Novak médiaművész videoinstallációkat készít, ezen a kiállításon is installációval szerepel. Itt viszont az angol nyelv kifejezési eszközeivel rideg, "tiszta" rendbe helyezi a szavakat. (Tükrös mosdó hangulatát keltve, szappannal és törülközővel.) A mű címe: I am. (Én vagyok.) Négy darab falra erősített farostlemezbe makro (I) majuszkulaformákat vágot ogy tükörrel pótolja a rést. Így a tükröződés a művészet platóni alapproblémájára tereli a figyelmet. Ugyanakkor a fal síkját áttöri. Az (I) és a szappanra vésett think (I think, I love, I belive, I see) szavak egybeolvasásával személyessé válik a mű a befogadó számára, hisz saját magát láthatja a tükörben. Bezárul tehát a kör a megismeréssel, az alkotás és befogadás az emberi lét kulcsszavai által (Gondolkodom, Szeretek, Hiszek és Látok).
Tasnádi Józsefet a verbális nyelv és a látvány megnemfelelései érdeklik. Hosszú, igényes rákészüléssel tervezi műveit. Most egy abszurd helyzetet esztergán fából mintáz. Makropecsételőkkel áttöri az erre alkalmas síkot, jelen esetben a rajztáblát, így a nyomóforma negatívja az asztallap alján olvasható: Resolution. Ez Tasnádinál felbontást jelent. Egymásnak ellentmondó tartalmat fed a szó, a szándék és a megoldás. A mű folytatása fatörzsbe esztergált betűk metamorfózisa. Bennem V. Flusser az írásról tett fejtegetéseit idézi. Az írásjelek rendszere mint kódok "a latin Caudexből" ered, ami fatörzset jelent. Vagy továbbá az olvasás megelőzi az írást... stb. A Script writer, "írásvéső" írásakrobatikával egyensúlyoz a szöveg és a kép között. Tasnádi is kísérletet tesz a lineáris gondolkozás felbontására és ennek változásait figyeli egy másik dimenzióban.
Siklódi Zsolt Kolozsvárott végzett grafika szakon, újabban videofilmeket készít. Kötődése a grafikához gondolati. A grafikus metszetéhez szükséges eszközeit (vaslemezt és a levonatnak megfelelő merített papírt) használja. A vasat hegesztéssel és savazással rajzolja, a papíron a hegesztés nyomait cellulózból domborítja. Mindkettőre a kolostor völgyéről készült fotót applikálja. A levonat nem készül el, ez képzeletünk variációs játéka. Mindkét felület, a nyomóforma és a papír is pozitív. A mű címe pedig: A szárhegyi keresztek.
A Belgiumból érkező Wim Catrysse videoművészettel és interdiszciplináris problémákkal foglalkozik. A festészetben nem az érdekli, hogy mit, hanem hogy hogyan fessen. Frappáns humorral teli karaktere most is egy különös helyzetet teremtett Csíkszeredában. A Szármány-hegyi bányából követ rendelt, és gondosan kitöltötte az egyik teremből a másikba átjárható teret. Mindkét irányból lábtörlőt helyezett a kövek elé, így alázattal felkér a lábtörlésre, mielőtt a kövekre lépnénk. Ennek a natur-artnak (Ecological Art) egyik olvasata higiénikus környezetlátogatást kíván. A másik üzenete kifejezetten szakrális. Mivel a kő vagy kavics az örökkévalóság jelképe, a lábtörlő így kapu, melyen csak megtisztulva érdemes átlépni.
A harmadik csoportba sorolnám azokat az alkotókat, akiknél az anyagérzékenység és azok használata érdekes látványt, tárgyat vagy installációt eredményez. Elsőnek Imre Mariannt említeném, ő az egymástól távol eső anyagok ellentétéből alkot (cement és cérna). Az egyensúly és súlytalanság problémáját elemzi. Vagy a víz és cérna, a víz meghímzése varázslat, de ha a kezek anatómiai jelét látjuk zöld cérnával a víz felszínén egy mosdótálban lebegni, akkor az örök megtisztulásra vagy a regenerálódásra gondolok. De lehet az élet forrásának is a kifejezése (kéz, víz ótestamentumi jelkép).
Lia Perjovschi bukaresti művész performanszairól ismert játékos, barátságos alkata művészetében is kisugárzik. Installációjában egy kihívást, befogadói játékot követ el, cellulóz, papír masszából fehér "hógolyókat" gyúr, melyeket két csoportra oszt: az egyikben a szubjektív görbékkel rajzoltak, a másikban az érintetlenek állnak. A mű címe: Változtasd meg. A játék kétértelmű, a halmazok egyneműségén kívül az előtérbe helyezett fekete, felfújt műanyagzsákokat is dobálhatnánk. Szimbolikus játék; sajnos a nézők nem szeretik, ha játékra szólítják fel őket. Valerie Cartier francia művésznő szintén az anyagok "szubrealista" társításait használja alkotásaiban. Eredeti méretű marhanyelvet rózsaszínű nyersgumiba nyolcszor sokszorosít, és egy improvizált deszkaládába focipályát készít. Az ellenfél szintén rózsaszínű, gumikesztyűk. Morbid humorával szarkasztikus metaforát teremt az agresszivitásról. A kitépett állati nyelv és a steril gumikesztyű csapatharcáról. A mérkőzés kimenetele a pálya bordázott felszíne miatt retorikus. Az egyik a legyőzött, de a másik nem lehet győző.
A tajvani Chen Sang-Ping otthon rizskötegből és gyantából nagyon kifejező emberi alakokat mintáz. Itt az anyaság szobrát (feleségét, aki terhesen elkísérte) cseresznyefába fűrészelte (mintázta), majd fehér és fekete színhangsúlyokkal, Baselitzre emlékeztető módon földnégyzetre, a kiállítóterem nyugatra néző sarkába helyezte.
Pál Péter Bukarestben végezte a főiskolát, jelenleg a marosvásárhelyi Pincegaléria egyik legjobb kiállítóművésze. Természetben, sziklás környezetben szeret installálni. Anyaga a föld, saját magáról mintázott testrészeket helyez különböző szituációkba. Az idő múlását, a halandót és az ősmintázás mítoszát látom munkáiban.
Miklósi Dénes a papírműhelyt vezette és szaktudásával az érdeklődőknek átadta a kézzel merített papír titkait. Alkotása valójában installáció, a kétméteres papírok merítőládája, szitája és a papíron elhelyezett színes személyes "vízjel".
És végül a tábor szervezőjéről. A csíkdánfalvi Erőss István Magyarországról érkezett, utazásai során bazilikák alaprajzait pecsételi falra, vaslemezre, merített papírra, áttetsző műanyagra. Európai kultúránkat mint első "modern" jelképét újra használja. Mint szervező pályázott és nyert. Nemzetközi kapcsolatainak köszönhetően ő toborozta a meghívottakat, programja professzionális és minőséget követelő. Azt hittem, nyaralni fogok, és dolgoznom illett. Tasnádival jó csapat volt és a katalógus a megnyitóra kész lett. Beke Zsófia művészettörténész a diavetítéseken és munka közben, kirándulásokon megismerhette a résztvevőket, így a közönségnek hiteles értékelést adhatott. Szóval meg volt adva a módja mindennek, környezetünkben ez is új. Remélem, hagyománnyá válik.